Karayolları Genel Müdürlüğü ile Emniyet Genel Müdürlüğü arasında imzalanan bir protokol ile bazı otobanlarda hız koridoru uygulaması başlatıldı.

Öncelikle belirtmek lazım ki 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu bazı durumlarda Karayolları Genel Müdürlüğü'ne idari para cezası verme yetkisi vermektedir. Bu yetkiler Kanun'un 13,14,16,17,18,47/a ve 65. maddeleri kapsamındadır. Hız sınırına uyulmaması ise 51. maddede düzenlenmektedir. Kısaca Karayolları Genel Müdürlüğü hız sınırına uyulmaması konusunda ceza kesemez. Bu konuda yetkili olan Emniyet Genel Müdürlüğü'dür. Zaten Karayolları Genel Müdürlüğü yetkili olsaydı protokole gerek kalmaz doğrudan ceza keserdi.

Hız koridoru uygulamasına göre aracın otobana giriş zamanı ve yeri ile çıkış zamanı ve yeri arasındaki zaman farkı ve katedilen mesafe hesaplanıyor ve mesafenin zamana bölünmesi ile aracın ortalama hızı hesaplanıyor. Bu verileri Karayolları Genel Müdürlüğü Emniyet Genel Müdürlüğü ile paylaşıyor ve hesap edilen ortalama hız araç için izin verilen hızdan yüksek ise Emniyet Genel Müdürlüğü de plakaya trafik cezasını kesiyor.

Altyapısı halihazırda var olduğu için yeni bir yatırım gerektirmeyen, sadece bir bilgisayar yazılımı ile ulaşılabilen bir çözüm. Hem insanların trafik kurallarına uymasını sağlıyor hem de devlete gelir sağlıyor.

Emniyet Genel Müdürlüğü internet sitesinde bu uygulamanın amaçları olarak sürücülerin hız limitleri üzerinde araç kullanmalarını engellemek, aşırı hız nedeniyle ölümle sonuçlanan kazaların sayısını azaltmak, egzoz emisyonlarının doğaya verdiği zararı en aza indirmek ve aşırı hıza bağlı yüksek yakıt sarfiyatının ithalat üzerindeki yükünü hafifletmek sayılıyor.

Küçük bir sorun var. Bu uygulama hukuka aykırı.

Neden aykırı olduğunu adım adım açıklamakta fayda var.

1. HGS geçişi bilgileri kişisel veridir

6698 sayılı Kişisel Verileri Korunması Kanunu'na göre kişisel veri tanımı şöyledir:

Kimliği belirli veya belirlenebilir gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgi

HGS geçiş bilgilerinin bilgi olduğuna şüphe yok. Bir gerçek kişi ile bağlantısı kurulabildiği takdirde kişisel veri vasfını kazanır. Henüz sürücüsüz araçlar yollarda olmadığına göre HGS ile geçiş yapan aracın sürücüsü gerçek bir kişidir. Araç sürücü adına kayıtlı ise araştırma yapılmaksızın, araç başkası adına veya bir kurum ya da kuruluş adına kayıtlı ise araç sahibinin bilgisiyle eşleştirilerek sürücünün tespitinin mümkün olması sebebiyle bilginin araç sürücüsüyle ilgili kişisel veri olduğu sonucuna varılır.

HGS geçişi ile ilgili bilgiler otoban geçişlerinde ücreti belirlemek için kullanılan bir yöntemdir. Otoban ücretinin belirlenmesinde aslında zaman bilgisi gerekli olmamasına rağmen itirazlar sebebiyle tutulması kabul edilebilir bir tutumdur.

Kişisel veriler ancak kanunda öngörülen şartlarda işlenebilir

12 Eylül 2010 tarihinde yapılan Anayasa değişikliği ve 7 Nisan 2016 tarihinde yürürlüğe giren 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kişisel verilerin hangi durumlarda işlenebileceğini düzenlemektedir.
Buna göre kanunda yazılı bazı istisnalar dışında kişisel veriler ilgili kişinin açık rızası olmadan işlenemez. İstisnaları da kanun saymıştır:

• Kanunlarda açıkça öngörülmesi
• Veri sorumlusunun hukuki yükümlülüğünü yerine getirebilmesi için zorunlu olması
• Bir sözleşmenin kurulması veya ifasıyla doğrudan doğruya ilgili olması kaydıyla, sözleşmenin taraflarına ait kişisel verilerin işlenmesinin gerekli olması
• Bir hakkın tesisi, kullanılması veya korunması için veri işlemenin zorunlu olması
• İlgili kişinin temel hak ve özgürlüklerine zarar vermemek kaydıyla, veri sorumlusunun meşru menfaatleri için veri işlenmesinin zorunlu olması
• Fiili imkânsızlık nedeniyle rızasını açıklayamayacak durumda bulunan veya rızasına hukuki geçerlilik tanınmayan kişinin kendisinin ya da bir başkasının hayatı veya beden bütünlüğünün korunması için zorunlu olması
• İlgili kişinin kendisi tarafından alenileştirilmiş olması

Açık rıza yoktur

Araçta HGS'nin kullanılabilmesi için bir HGS sözleşmesinin yapılması gerekiyor. Bu sözleşme HGS sağlayan kuruluşlarla yapılıyor. Bunlardan biri olan Ziraat Bankası'nın araç sahibi ile imzaladığı Ziraat Bankası HGS Sözleşmesi örneği incelendiğinde sözleşme metninde herhangi bir şekilde HGS ile ilgili verilerin paylaşımı ile ilgili bir ifade yer almamaktadır. Zaten HGS ile ilgili veriler Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından toplanmaktadır. Sonrasında bankaya iletilerek ücretin tahsilatı yapılır.

Araç sahibinin ister aracı kendisi kullansın isterse başkasının kullanmasına izin versin kişisel verilerin işlenmesi konusunda ne bankaya, ne Karayolları Genel Müdürlüğü'ne ne de Emniyet Genel Müdürlüğü'ne beyan etmiş olduğu bir rıza yoktur.

Kanunlarda açıkça öngörülmemiştir

HGS ile ilgili kişisel verilerin Emniyet Genel Müdürlüğü ile paylaşılmasının mümkün olabilmesi için 6001 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun'da ya da 3201 sayılı Emniyet Teşkilatı Kanunu'nda ya da 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu gibi diğer kanunlarda açıkça öngörülmesi gerekir. Bu kanunlarda HGS geçişleri ile ilgili kişisel verilerin Emniyet Genel Müdürlüğü'nce işlenebileceğini gösteren bir ifade bulunmamaktadır.

Veri sorumlusu olan Karayolları Genel Müdürlüğü'nün hukuki yükümlülüğünü yoktur

Karayolları Genel Müdürlüğü Kişisel Verilerin Korunması Kanunu açısından veri sorumlusudur. Kuruluşun yetkilerinin düzenlendiği 6001 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun'unun 4. maddesinde sayılan görev ve yetkileri arasında otoban geçişleri ile ilgili bilgilerin paylaşılması konusunda kanunla verilen bir hukuki yükümlülük yoktur.

Diğer şartlar da yoktur

Bir sözleşmenin kurulması veya ifasıyla doğrudan doğruya ilgili olması kaydıyla, sözleşmenin taraflarına ait kişisel verilerin işlenmesinin gerekli olması şartı Karayolları Genel Müdürlüğü ile araç sahibi arasında bir sözleşmenin olmaması sebebiyle; bir hakkın tesisi, kullanılması veya korunması için veri işlemenin zorunlu olması şartı idari para cezası verilmesizinin bir müeyyide olması sebebiyle; veri sorumlusunun meşru menfaatleri için veri işlenmesinin zorunlu olması şartı Karayolları Genel Müdürlüğü'nün idari cezanın kesilmesinde bir menfaatinin olmaması sebebiyle; ilgili kişinin kendisi tarafından alenileştirilmiş olması ve hayatı veya beden bütünlüğünün korunması için zorunlu olması şartları böyle bir durumun olmaması sebebiyle gerçekleşmemiştir.

Kanun'un uygulanmadığı istisnalara dahil değildir

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu bazı durumlarda uygulanmaz. Bu konuya uygun düşebilecek madde:

Madde 28
(1) (...)
ç) Kişisel verilerin millî savunmayı, millî güvenliği, kamu güvenliğini, kamu düzenini veya ekonomik güvenliği sağlamaya yönelik olarak kanunla görev ve yetki verilmiş kamu kurum ve kuruluşları tarafından yürütülen önleyici, koruyucu ve istihbari faaliyetler kapsamında işlenmesi.
(...)

Emniyet Genel Müdürlüğü'ne kanunla verilen görevler ve yetkiler arasında kamu güvenliği ve düzeninin sağlanması elbette var. Bir sürücünün hız sınırına uymaması kamu güvenliğini ya da kamu düzenini tehlikeye atan bir fiil değildir. Çünkü kamu düzeni ve kamu güvenliğine aykırı fiiller kamu düzen ve güvenliğini sağlamayı amaçlayan Türk Ceza Kanunu'nda Kamu Barışına Karşı Suçlar Bölümü'nde düzenlenmiştir ve bu fiiller suçtur. Ancak hız sınırının aşılması ise bir kabahattir ve idari para cezası ile cezalandırılır.

Elbette kabul etmek gerekir ki HGS verileri suçluların yakalanmasında ya da istihbari amaçlar için işlenebilir. Ancak hız sınırı ihlalini tespit ederek idari para cezası verilmesi için işlenemez. Yani cezası idari para cezası olan bir fiilin kamu düzenini ve güvenliğini tehdit ettiği öne sürülerek bu fiilin tespiti amacıyla kişisel veriler işlenemez.

Göz ardı edilen ilkeler

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kişisel verilerin işlenmesi için bazı ilkeler getirmektedir. Bu ilkelerden belirli, açık ve meşru amaçlar için işlenme ve işlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olma ilkelerine hız koridoru uygulamasında uyulmamaktadır. İnsanların HGS kullanmasının amacı adı üstünde hızlı geçmektir. Kişilerin otoban veznelerinde vakit kaybetmemesi amacıyla kurulan bir sistemin sonradan amaç dışı kullanılması da ülkemizde henüz başlayan kişisel verilerin korunmasına katkı sağlamayacaktır. Aksine her yeni gelen uygulamaya karşı bir tedirginlik yaratacaktır.

Sonuç

Karayolları Genel Müdürlüğü ile Emniyet Genel Müdürlüğü arasında hız koridoru yöntemi ile hız sınırını aşanların tespiti için HGS verilerinin paylaşılması, HGS verilerinin bir gerçek kişi ile ilgisi kurulabileceğinden kişisel veri sayılması gerektiğinden, Kişisel Verileri Koruma Kanunu'na göre kişisel verilerinin işlenmesi yasak olduğundan hukuka aykırıdır. Bu yüzden plakalara yazılan idari para cezaları da hukuki dayanaktan yoksundur.

Bu şekilde idari para cezası verilen sürücülerin yukarıda sayılan sebeplerle cezaya itiraz etmelerini öneririz.

Kişisel Verileri Koruma Kurulu'nun yetki alanına giren bu konuda Kurulu konuyu incelemeye davet ediyoruz.